Çeviri İçin Google Yeterli Midir?

Son zamanlarda Google Çeviriye yazdığımız çoğu cümle o kadar güzel ve düzgün bir şekilde çevriliyor ki bazen biz bile hayret ediyoruz.

Peki bu nasıl gerçekleşiyor?

 İnsanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahip olan çeviri, birbirini anlamak ve birbiri tarafından anlaşılmak üzere insanlar için bir gereksinimdir. Bu gereksinim, çağın koşullarına göre kullanılan araçlar değişiklik gösterse de çağlar boyunca süregelmiştir. Son zamanlarda çağın koşullarına göre kullanılan araçlara teknolojik gelişmeler birçok katkı sağlamıştır.

Günümüz çevirmenleri çeviri yaparken pek çok teknolojik gelişmeden faydalanır. Zaten bu gelişmelerden faydalanmak istemeyen ve gelişmeleri elinin tersiyle iten çevirmenlerin sektörde yer edinmesi imkansıza yakındır. Güncel gelişmeleri takip etmek, onlara sırtını dönmemek çevirmenin en önemli görevlerinden biri olması gerekir. Çünkü elle ya da bilgisayara tek tek yazarak çeviri yapmaya alternatif olarak ortaya çıkan bu çeviri araçları sürecin çok daha hızlı, daha kolay ve daha başarılı işlenmesini sağlamaktadır. Fakat insan çevirisi ağırlıklı olmaksızın tamamen bu araçlardan faydalanırsak çeviride anlam karmaşası, terimler arası tutarsızlık, kalite bozukluğu gibi olumsuzluklar doğabilir. Bunun sebebi ise çeviri motorlarının kullandığı makine çevirisi sistemleridir.

Makine çevirisi II. Dünya Savaşı’ndan beri sürekli olarak gelişmekte ve yenilenmektedir. Eskilerde bu sistemler, dil bilgisi kurallarının makineye öğretilerek çeviri yapılması üzerineydi. Fakat çoğu dilbilimcinin de dediği gibi, dil dediğimiz kavram kurallar bütünü değildir ve bir anadil konuşuru dilini nasıl kullanıyorsa o şekilde doğrudur. Bu yüzden bu sistemler çok uzun süreli ve kullanışlı olamamışlardır. Daha öncesinde yine birçok makine çevirisi sistemi gelişse de biz bu yazımızda güncel olanlardan bahsedeceğiz. 1990’dan itibaren Google, İstatistiki Makine Çevirisi sistemine geçiş yaptı.

İstatistiki Makine Çevirisi türünde kelime grupları ve kalıplar bire bir eşleşmeyle sisteme kodlanır. Makine, istatiksel olarak en çok tercih edileni bize sunar. Ne kadar çok örnek metin kullanılırsa o kadar iyi çeviri elde edilebilir. Bu şekilde çeviri eylemi gerçekleşir. Fakat sözcüğün çevirisi için en uygun karşılığı bulmak üzerine çalışan bu sistem her zaman doğru sonuçlar vermeyebilir. Sözcük temelli çeviri yapan istatistiksel makine çevirisi türünün önümüze sunduğu sonuçlar, sözlükten olduğu gibi alınıp ek ya da edat kullanılmadan ve hiçbir değişiklik yapılmadan oluşturulan cümlelere benziyordu. Yine sözcük temelli olduğu için sesteş sözcüklerin çevirisinde sıkıntılar doğabilir. Aynı kelimenin farklı bir bağlamda farklı bir anlamı olabilir, bu da doğal olarak farklı çevirilere neden olur. 

Sizin de hatırlayacağınız üzere eskiden Google ile yapılmış çevirileri tabiri caizse küçümsüyor, “Bu nasıl çeviri! Okuyorum ama hiçbir şey anlamadım.” gibi şikayetlerde bulunuyorduk. Peki daha çok yakın tarihte küçümsediğimiz sistem nasıl oldu da bir anda bu kadar iyi sonuçlar vermeye başladı?

2015 yılından itibaren makine çevirisi sistemine bir yeni tür daha eklendi ve kafamızdaki makine çevirisi imajı tamamen değişti. Nöral(Sinirsel) Makine Çevirisi olarak adlandırılan bu yeni tür ile artık çeviriler daha sağlam ve sağlıklı olacaktı.

Nöral(Sinirsel) Makine Çevirisi türü de istatistiki çeviriye dahildir aslında, fakat bu türü ayırt edici kılan şey derin öğrenme özelliğinin bulunmasıdır. Nöral çeviri türü tümdengelim sistemini kullanır; ilk önce cümleler, daha sonra ise aynı yapı ve anlamdaki kelimeler eşleşir. İstatistiksel makine çevirisi yöntemleri her zaman ana kaynak olarak İngilizce kullanılarak çalışmıştır. İngilizce harici bir dil çiftinde çeviri yaparken metni ilk önce İngilizceye çevirip sonra diğer dile aktarım yapıyordu bu da hata payını daha da artırıyordu. Fakat Nöral çevirinin çalışabilmesi için yalnızca bir kod çözücü yeterlidir. Bu sayede ortak sözlüğü olmayan diller arasında ilk kez doğrudan çeviri mümkün hale geldi.

Bütün bu gelişmeleri göz önünde bulundurduğumuzda teknolojik gelişmelerin hayatımızı ve işlerimizi kolaylaştırdığı yönünde hemfikir olabiliriz. İpleri teknolojinin eline vermediğimiz sürece herkes gibi biz çevirmenler de bu gelişmelerden gayet başarılı bir şekilde faydalanabiliriz. Çevirmenlerin birinci vazifesi metni erek dile açık ve anlaşılır şekilde aktarmak olduğuna göre, anlaşılır şekilde düzenlendiği takdirde Google Çeviriden yararlanmak zararsız ve işleri oldukça kolaylaştıran bir yöntemdir. Fakat çeviri için Google yeterlidir diyemeyiz. Eskiden beri süregeldiği gibi, makine çevirisi ne kadar iyi olursa olsun insana mutlaka ihtiyaç duyulacaktır.