Çeviride Kalite

Pek çok kişi bir dil çiftinde akıcı bir şekilde konuşabilenlerin çeviri yapabileceğine inanır. Fakat işin aslı böyle değildir. İki dil arası aktarım yapılsa bile çeviri yapılmış olunmaz. Her dil biliyorum diyen kişi çeviri yapamaz. Dil edincine sahip bireylerin çeviri edincine sahip olmadığı takdirde sağlıklı bir çeviri ortaya koyabilmesi beklenemez. Çeviri deneyim ve uzmanlık gerektirir. Dolayısıyla her tercüman da her alanda çeviri yapamaz. Tercümanın, yaptığı çeviri alanında uzmanlaşmış olması kaliteyi her zaman arttıracaktır. Peki nedir bu kalite? Kalite, bir işin en iyi şekilde yapılmasıdır. Alınan işin müşteriye hatasız teslim edilmesidir. Müşterinin yapılan işten memnun kalmasıdır. Peki kaliteyi belirleyen sadece müşterinin “beğendim” kelimesiyle mi olur? Hayır, kaliteyi belirleyen sadece bu değildir. Gelin şimdi kaliteyi belirleyen faktörlere bir göz atalım.

Kaliteyi Belirleyen Faktörler

-Kalite belirleme denilince ilk başta bilinmesi gereken ISO Standartlarıdır. Standartlar bize bir şablon sunar, bize rehberlik ederler. Standartlar kanunlarla çelişmez fakat birer kanun da değillerdir. Bağlayıcı değillerdir çeviri şirketleri ya da bireysel tercümanlar isterlerse bu standartlara uyar, istemezlerse uymazlar. Bununla birlikte çeviri şirketleri ya da diğer firmaların iç işleyişini tanımlar ve kontrolü sağlar. Pek çok alanda standartlar mevcuttur ve bu alanlardan alınan sertifikalar çeviri şirketleri, çeviri büroları ya da diğer firma ve şirketler için müşterilerine karşı güvenilir olduklarını gösteren birer belge konumundadır.

-Amaç çeviri kalitesini etkileyen bir diğer önemli başlıktır. Çeviri metnine ulaştığında çevirmen metnin amacını, ne ile ilgili olduğunu anlamalı ve erek dile nasıl en iyi şekilde aktaracağının planlarını yapmalıdır. Metnin amacı bilinmeden çeviriye başlandığı takdirde ucu gözükmeyen bir tünelde ilerlemek misali çeviri yaparken önümüzü göremez ve hatalar yapabiliriz. Halbuki metnin amacını bilerek çeviri yapmak o karanlık tünelde elimize fener tutuşturmakla eşdeğerdir. 

-Süre belirlemek de yine işin kalitesini oldukça etkiler. Çevirmene verilen süre çeviri metninin uzunluğu ile doğru orantılı olmalıdır. Kısa bir metin için çevirmene 3 hafta gibi uzun bir süre tanınırsa çevirmen metinden kopar ve odaklanma sorunu yaşayabilir. Aynı şekilde uzun bir metin için çevirmenden 2-3 gün içerisinde yapıp göndermesi istenirse çevirmen hızlı yapmak için kendini zorlar ve birçok hata ile birlikte kaliteden yoksun bir çeviri metni ortaya çıkmış olur.

-Çeviri sürecine başlamadan önce konuya özel terim listesi oluşturulması gerekir. Terminoloji olmadığı sürece çeviride kalite söz konusu değildir. Terminolojinin haricinde çeviri bellekleri de aynı derecede çevirinin kalitesinde etkilidir. Daha önce yapılan çevirilerden elde edilen ya da çeviri metni incelenirken çıkarılan terim sözlükleri, çeviri esnasında tutarlılığı sağlamak, hız kazanmak ve kaliteyi arttırmak konularında büyük oranda yardımcı olur.

-Şirketlerin bünyesinde bulunan stil kılavuzu hem çevirmenler hem de şirket çalışanları için yol göstericidir. Eğer şirketler stil kılavuzuna sahipse, üslubu belirlemede öncülük edip çeviriye kalite açısından büyük fayda sağlar.

-Çeviri süreci esnasında temel sözlüklerden faydalanılmalıdır. Türkçe için en büyük sözlük olan TDK kelimelerin doğru yazımlarını öğrenmek adına çokça başvurmamız gereken bir kaynaktır.

-Çevirmen tarafından temel dil kuralları bilinmesi gerekir. Çevirmen bilgilerini tazelemeli ve birikimlerini güncel tutmalıdır. Belirli aralıklarla değişen dil ve yazım kurallarını takip etmeli ve çevirileri bunlara uygun olarak sürdürmelidir.

-Çevirmenin çalıştığı şartlar da çeviri kalitesini büyük oranda etkileyen faktörlerin başında gelir. Çevirmenin çeviri yaptığı ortam, süre, teknik ekipman gibi doğru kullanımında çeviriyi olumlu yönde geliştirecek etmenler, kalite bazında yine büyük öneme sahiptir. 

-Çevirinin kaliteli sayılabilmesi için içerisinde en ufak bir teknik, bilimsel ya da anlamsal hata bulunmamalıdır. Çeviri mesajı erek kültür ve erek dilde anlamlı olmalıdır. Çeviriyi okuyan ya da dinleyen erek kültürden her bir kişi çevirinin içerdiği mesajı ve bilgiyi anlayabiliyor olmalıdır.

-Çeviri süreci bittikten sonra çevirilerin kalitelerini kontrol eden offline ya da online birkaç çeviri kalitesi güvenirliği yazılımı mevcuttur. Bu yazılımlar kalite kontrolü yaparak metin içerisinde yapılan ya da gözden kaçan hataları bulup uyarı olarak karşımıza çıkarır. Böylelikle metnin müşteriye minimum seviyede hata ile sunulmasını sağlar. Kalite kontrol işlemi bittikten sonra çevirmene bir rapor çıkartır ki bu hataların olup olmadığına, nerelerde bulunduğuna, kaç kez tekrarlandığına dair çevirmene bilgiler sunar.

Sonuç olarak, bu faktörler belirlenip uygulandığı takdirde çeviri süreci ve sonrasındaki müşteri memnuniyeti kapsamında sorun yaşamayacaktır. Ortaya çıkan ürün erek kültür tarafından benimsenip müşterinin başarısını olumlu yönde etkileyecektir. Bu yüzden kalite gerek müşteri açısından gerek çeviri şirketleri ve tercümanlar açısından azımsanmayacak bir öneme sahiptir diyebiliriz.